Turkiyede Tehsil – TürkiyədəTəhsil 2024-cü ildəimtahansıztəksertifikatla. TürkiyəAralıqdəniziiləQaradənizibirləşdirənqapırolunuoynayır.

Türkiyədə təhsil sistemi, Osmanlı İmperiyasından müasir dövrə qədər əhəmiyyətli dəyişikliklər keçirmişdir. Bu dəyişikliklər ölkədəki sosial, siyasi və iqtisadi dəyişikləri əks etdirir, ənənəvi dini tədrisdən müasir, sekulyar və geniş miqyaslı bir təhsil sisteminə doğru bir yolu göstərir.

Osmanlı İmperiyasında Təhsil

Osmanlı İmperiyasında təhsil, ilk olaraq dini qurumlar ətrafında cəmləşmişdir. Formal təhsilin ən erkən forması XI əsrdə ortaya çıxan mədərə sistemi idi. Bu qurumlar əsasən dini tədris, xüsusilə İslam teologiyası, hüquq və fəlsəfə sahələrinə yönəlmişdi. Tədris planı İslam prinsiplərindən təsirlənmişdi və tədris, ulema kimi tanınan dini alimlər tərəfindən aparılırdı. Mədrəsələr, imperiyanın müxtəlif dini, inzibati və hüquqi sahələrdə xidmət edəcək təhsilli elitanı yetişdirməkdə əhəmiyyətli rol oynayırdı.

Lakin Osmanlı təhsil sistemi yalnız dini tədrislə məhdudlaşmırdı. XV əsrdə yaradılan Enderun məktəbləri, gələcək dövlət rəsmilərinin təliminə xidmət edirdi. Bu məktəblər dil, riyaziyyat və hərbi təlim kimi daha geniş bir tədris planı təklif edirdi və Osmanlı bürokratiyasının formalaşmasında mühüm rol oynayırdı.

Tanzimat Dövrü və İlk İslahatlar

XIX əsr, Osmanlı təhsil sisteminin təkamülündə dönüş nöqtəsi oldu. Tanzimat dövrü (1839-1876) imperiyanın müasirləşdirilməsi məqsədilə əhəmiyyətli islahatlar gətirdi. Hökumət təhsili mərkəzləşdirmək və sekulyarlaşdırmaq istəyirdi ki, daha birləşik və səlahiyyətli bir idarəetmə yaransın. Bu dövr ərzində Rüşdiyyə (orta məktəblər) və İdadi (litseylər) kimi qurumlar yaradıldı ki, bu məktəblər daha uniform və müasir bir təhsil vermək məqsədi daşıyırdı. Bu məktəblərdə riyaziyyat, elm və xarici dillər kimi fənlər tədris olunmağa başladı ki, bu da Avropa təhsil modellərinin təsirini əks etdirirdi.

1869-cu ildə Osmanlı Təhsil Qanunu qəbul edildi və bu qanun bütün təhsil sistemi üçün geniş bir çərçivə yaratdı. Bu qanun ibtidai təhsili məcburi etməyi və imperiyanın müxtəlif bölgələrində daha standart və sekulyar təhsil sisteminin inkişafına zəmin yaratmağı nəzərdə tuturdu. Lakin bu islahatların əhatəsi məhdud idi, xüsusilə də kənd yerlərində ənənəvi dini tədris üstünlük təşkil edirdi.

Erkən Respublika Dövrü və Sekulyarlaşma

Mustafa Kamal Atatürkün rəhbərliyi altında 1923-cü ildə Türkiyə Cümhuriyyətinin qurulması ilə təhsil sistemi radikal dəyişikliklərə məruz qaldı. Atatürkün müasir, sekulyar və millətçi dövlət vizyonu, bu məqsədlərə xidmət edə biləcək bir təhsil sistemini tələb edirdi. Yeni hökumət, 1924-cü ildə qəbul edilən Təhsil Birliyi Qanunu (Tevhid-i Tedrisat Kanunu) vasitəsilə geniş islahatlar həyata keçirdi. Bu qanun dini məktəbləri ləğv etdi və dini təhsili sekulyar bir tədris planına daxil etdi ki, bu da Osmanlı təhsilinin dini əsaslarından əhəmiyyətli bir sapma idi.

Respublika dövrü həmçinin Latın əlifbasının qəbul edilməsi ilə xarakterizə olundu. Bu dəyişiklik, ərəb əlifbasını əvəz etdi, savadlılığı daha əlçatan etdi və ölkənin Qərblə daha sıx əlaqələr qurmasını təmin etmək məqsədi daşıyırdı. Təhsil yeni milli kimliyin təşviqində əsas vasitə oldu və Türk tarixi, dili və mədəniyyətinə xüsusi vurğu edildi.

Müasir İnkişaflar və Çətinliklər

XX əsrin ortalarından etibarən, Türkiyə təhsil sistemi daxili tələblər və qlobal təsirlər nəticəsində inkişaf etməyə davam etdi. Ölkə, bütün təhsil səviyyələrində təhsilə çıxışı genişləndirmiş, infrastruktura və müəllimlərin hazırlanmasına əhəmiyyətli investisiyalar qoymuşdur. Yeni texnologiyaların tətbiqi və rəqəmsal vasitələrin siniflərə inteqrasiyası qlobal e-təhsil və rəqəmsal təhsil tendensiyasını əks etdirir.

Lakin bəzi çətinliklər qalır. Təhsil keyfiyyəti baxımından regional fərqliliklər, suriyalı qaçqın uşaqların təhsil sisteminə inteqrasiyası və dini təhsilin rolu ilə bağlı müzakirələr hələ də davam edir.